Katika nchi za Afrika Mashariki, hali ya akiba na uwezo wa kufunika uingizaji bidhaa ulitofautiana sana. Kenya ilikuwa na akiba ya juu zaidi na uwezo wa uingizaji bidhaa ulio imara, wakati Tanzania na Uganda zilionyesha mwelekeo wa kushuka kwa akiba na uwezo wa uingizaji bidhaa. Akiba ya Rwanda iliongezeka kidogo mwaka 2023, ilhali Burundi ilikabiliwa na upungufu mkubwa wa akiba na uwezo wa uingizaji bidhaa, ikionyesha changamoto kubwa za kiuchumi.

Tanzania

• 2021: TZS 15.36 trilioni
• 2022: TZS 12.48 trilioni
• 2023: TZS 11.76 trilioni
• Ukuaji (%): 33.9% mwaka 2021, -18.9% mwaka 2022, -6.0% mwaka 2023
• Miezi ya Ustahimilivu wa Uingizaji Bidhaa: 7.1 mwaka 2021, 3.7 mwaka 2022, 3.6 mwaka 2023

Uchambuzi: Akiba ya fedha za kigeni ya Tanzania ilipungua kwa kiasi kikubwa ndani ya miaka mitatu, kutoka TZS 15.36 trilioni mwaka 2021 hadi TZS 11.76 trilioni mwaka 2023. Ukuaji mkubwa mwaka 2021 ulifuatiwa na kushuka kwa kiasi kikubwa katika miaka iliyofuata. Ustahimilivu wa uingizaji bidhaa, unaopima muda ambao akiba inaweza kufunika uingizaji bidhaa wa nchi, pia ulipungua kutoka miezi 7.1 mwaka 2021 hadi miezi 3.6 mwaka 2023. Kupungua huku kwa akiba na ustahimilivu wa uingizaji bidhaa kunadhihirisha changamoto zinazoweza kutokea katika kudhibiti mshtuko wa nje na kudumisha viwango vya uingizaji bidhaa.

Kenya

• 2021: TZS 22.8 trilioni
• 2022: TZS 19.4 trilioni
• 2023: TZS 20.6 trilioni
• Ukuaji (%): 14.4% mwaka 2021, -14.8% mwaka 2022, 6.0% mwaka 2023
• Miezi ya Ustahimilivu wa Uingizaji Bidhaa: 5.5 mwaka 2021, 4.0 mwaka 2022, 4.2 mwaka 2023

Uchambuzi: Akiba ya fedha za kigeni ya Kenya ilipungua mwaka 2022 lakini ilipanda kidogo mwaka 2023. Licha ya kushuka, Kenya iliendelea kuwa na kiwango cha juu cha akiba ikilinganishwa na Tanzania. Akiba ilitoa ustahimilivu wa miezi 5.5 ya uingizaji bidhaa mwaka 2021, ikipungua hadi miezi 4.2 kufikia mwaka 2023. Hii inaashiria uwezo wa wastani wa kushughulikia mahitaji ya uingizaji bidhaa na shinikizo za nje, huku kukiwa na maboresho madogo katika mwaka wa hivi karibuni.

Uganda

• 2021: TZS 10.32 trilioni
• 2022: TZS 8.64 trilioni
• 2023: TZS 9.36 trilioni
• Ukuaji (%): 12.6% mwaka 2021, -17.8% mwaka 2022, 8.7% mwaka 2023
• Miezi ya Ustahimilivu wa Uingizaji Bidhaa: 4.8 mwaka 2021, 3.9 mwaka 2022, 3.4 mwaka 2023

Uchambuzi: Uganda ilipata upungufu wa akiba mwaka 2022 lakini iliona ongezeko mwaka 2023. Ustahimilivu wa akiba pia ulipungua kutoka miezi 4.8 mwaka 2021 hadi miezi 3.4 mwaka 2023. Mwelekeo huu unaonyesha kupungua kwa uwezo wa akiba kufunika uingizaji bidhaa, huenda ukionesha shinikizo la kiuchumi au hatari za nje.

Rwanda

• 2021: TZS 4.56 trilioni
• 2022: TZS 4.08 trilioni
• 2023: TZS 4.8 trilioni
• Ukuaji (%): 4.9% mwaka 2021, -7.7% mwaka 2022, 15.5% mwaka 2023
• Miezi ya Ustahimilivu wa Uingizaji Bidhaa: 5.6 mwaka 2021, 4.1 mwaka 2022, 4.2 mwaka 2023

Uchambuzi: Akiba ya Rwanda ilionyesha kuimarika mwaka 2023 baada ya kupungua mwaka 2022. Ongezeko la akiba mwaka 2023 pia lilisababisha kuboreka kidogo kwa ustahimilivu wa uingizaji bidhaa, kutoka miezi 4.1 mwaka 2022 hadi miezi 4.2 mwaka 2023. Hii inaashiria hali ya utulivu na kuboreka kwa akiba kufikia mwishoni mwa kipindi hiki.

Burundi

• 2021: TZS 0.72 trilioni
• 2022: TZS 0.48 trilioni
• 2023: TZS 0.24 trilioni
• Ukuaji (%): 198.8% mwaka 2021, -35.7% mwaka 2022, -51.2% mwaka 2023
• Miezi ya Ustahimilivu wa Uingizaji Bidhaa: 2.9 mwaka 2021, 1.4 mwaka 2022, 0.7 mwaka 2023

Uchambuzi: Akiba ya Burundi imekuwa ikipungua kwa kasi kutoka mwaka 2021 hadi 2023. Ustahimilivu wa akiba umepungua sana, kutoka miezi 2.9 mwaka 2021 hadi miezi 0.7 mwaka 2023. Kupungua huku kwa haraka kunaonesha changamoto kubwa za kudumisha akiba ya kutosha kufunika uingizaji bidhaa, jambo ambalo linaweza kuathiri utulivu wa kiuchumi na usimamizi wa madeni ya nje wa nchi.

Akiba ya fedha za kigeni na ustahimilivu wa uingizaji bidhaa Tanzania kutoka 2021 hadi 2023

Kupungua kwa akiba ya fedha za kigeni na ustahimilivu wa uingizaji bidhaa nchini Tanzania kunaashiria kuwa nchi inaweza kuwa inakabiliwa na changamoto za kiuchumi ambazo zinaweza kuathiri ukuaji na utulivu wake. Kushughulikia masuala haya kupitia sera na mikakati ya kiuchumi itakuwa muhimu kwa kudumisha maendeleo ya kiuchumi na kuimarisha ustahimilivu dhidi ya mshtuko wa nje.

1. Kupungua kwa Akiba ya Fedha za Kigeni: Akiba ya fedha za kigeni ya Tanzania imepungua kutoka TZS 15.36 trilioni mwaka 2021 hadi TZS 11.76 trilioni mwaka 2023. Upungufu huu unaonesha kuwa nchi inaweza kuwa inakabiliwa na changamoto za kudumisha akiba imara dhidi ya mshtuko wa nje. Kupungua kwa akiba kunaweza kuchangiwa na mambo mbalimbali, ikiwa ni pamoja na nakisi ya biashara, kudorora kwa uchumi, au malipo ya deni la nje yaliyoongezeka.
2. Kupungua kwa Ustahimilivu wa Uingizaji Bidhaa: Miezi ya ustahimilivu wa uingizaji bidhaa, ambayo inaonesha muda ambao akiba inaweza kufunika mahitaji ya uingizaji bidhaa, ilipungua kutoka miezi 7.1 mwaka 2021 hadi miezi 3.6 mwaka 2023. Kupungua huku kwa kasi kunaashiria kuwa uwezo wa Tanzania kufunika mahitaji ya uingizaji bidhaa kwa kutumia akiba iliyopo umepungua kwa kiasi kikubwa. Ustahimilivu wa chini wa uingizaji bidhaa unaweza kuathiri uwezo wa nchi kudhibiti biashara ya nje na kuongeza hatari kwa mabadiliko ya kiuchumi duniani.
3. Masuala ya Utulivu wa Kiuchumi: Kupungua kwa akiba na ustahimilivu wa uingizaji bidhaa kwa mfululizo kunaweza kuashiria uwezekano wa kutokea kwa hali ya kutokuwa na utulivu wa kiuchumi au matatizo ya kifedha. Kupungua kwa akiba kunapunguza uwezo wa nchi kushughulikia mshtuko wa kiuchumi, kuimarisha sarafu yake, na kusaidia biashara. Pia inaweza kuathiri imani ya wawekezaji na ukuaji wa uchumi.
4. Athari za Sera: Kupungua kwa akiba kunaonesha umuhimu wa sera za kiuchumi za kimkakati za kuimarisha nafasi ya kiuchumi ya Tanzania. Maeneo muhimu ya kushughulikia yanaweza kujumuisha:
   • Kuimarisha Utendaji wa Usafirishaji Bidhaa Nje: Kuongeza ushindani wa bidhaa za Tanzania nje ya nchi kunaweza kusaidia kuboresha mizania ya biashara na kuongeza akiba ya fedha za kigeni.
   • Kutafuta Vyanzo Mbadala vya Mapato: Kupunguza utegemezi kwenye deni la nje na kupanua vyanzo vya mapato kunaweza kupunguza hatari zinazohusiana na kupungua kwa akiba.
   • Kuboresha Ustahimilivu wa Kiuchumi: Kutekeleza sera za kuimarisha ustahimilivu wa kiuchumi, kama vile uwekezaji katika sekta muhimu na miundombinu, kunaweza kusaidia kudhibiti shinikizo la nje na kuimarisha akiba.
5. Athari kwa Maendeleo ya Kiuchumi: Akiba ya fedha za kigeni ina jukumu muhimu katika kusaidia maendeleo ya kiuchumi kwa kutoa utulivu na kujiamini kwa wawekezaji na washirika wa kimataifa. Kupungua kwa akiba kunaweza kuathiri malengo ya maendeleo ya kiuchumi kwa muda mrefu kwa kupunguza uwezo wa serikali kutekeleza mipango ya maendeleo na kuvutia uwekezaji wa kigeni.