Malipo ya simu yamekuwa nguzo muhimu ya ujumuishaji wa kifedha nchini Tanzania, yakifanya jukumu muhimu katika kuziba pengo lililoachwa na mifumo ya benki ya jadi. Ukuaji wa malipo ya simu mwaka 2023, kama ilivyoangaziwa kwenye ripoti, unaonyesha hatua kubwa katika maendeleo ya kiuchumi ya nchi.

1. Kuongezeka kwa Usajili wa Malipo ya simu na Mtandao wa Mawakala
   • Usajili wa Malipo ya simu:
     • Mwaka 2023, usajili wa Malipo ya simu uliongezeka kwa 34.89%, ukipanda kutoka milioni 38.34 mwaka 2022 hadi milioni 51.72.
     • Ukuaji huu mkubwa unaonyesha idadi inayoongezeka ya Watanzania wanaokumbatia suluhisho za malipo ya simu, kutokana na urahisi na upatikanaji wa huduma za Malipo ya simu.
   • Mawakala wa Malipo ya Simu:
     • Idadi ya mawakala wa Malipo ya simu iliongezeka kwa 19.37%, kutoka mawakala 1,038,874 mwaka 2022 hadi mawakala 1,240,052 mwaka 2023.
     • Ukuaji huu unaimarisha upatikanaji wa huduma za Malipo ya simu , na kuzifanya kupatikana hata katika maeneo ya mbali, hivyo kukuza ujumuishaji wa kifedha.
2. Ukuaji wa Miamala ya Malipo ya Simu
   • Idadi ya Miamba:
     • Idadi ya jumla ya miamala ya malipo ya simu iliongezeka kwa 41%, kutoka milioni 3,595.04 mwaka 2022 hadi milioni 5,061.20 mwaka 2023.
     • Kuongezeka kwa idadi ya miamala kunaonyesha matumizi makubwa ya malipo ya simu kwa shughuli mbalimbali za kifedha, ikiwa ni pamoja na uhamisho wa pesa binafsi, miamala ya biashara, na malipo ya serikali.
   • Thamani ya Miamba:
     • Thamani ya malipo ya simu ilikua kwa 35.33%, ikifikia TZS bilioni 154,705.77 mwaka 2023, kutoka TZS bilioni 114,315.98 mwaka 2022.
     • Ukuaji huu ulitokana na kupunguzwa kwa tozo za miamala na misamaha kwenye miamala ya kidijitali ya serikali na miamala ya wafanyabiashara, na kufanya malipo ya simu kuwa nafuu na kuvutia kwa watumiaji.
3. Miamala ya Binafsi kwa Binafsi (P2P)
   • Ukuaji wa Idadi na Thamani:
     • Idadi ya miamala ya P2P iliongezeka kwa 54.73%, ikifikia jumla ya miamala milioni 364.36 mwaka 2023.
     • Thamani ya miamala hii ilikua kwa 53.66%, ikifikia TZS bilioni 11,323.78.
     • Miamala ya P2P inaonyesha matumizi ya malipo ya simu kwa uhamisho wa pesa wa kila siku, na kuchangia kwa kiasi kikubwa katika uchumi kwa kuwezesha uhamisho wa pesa wa haraka na rahisi.
4. Miamala ya Malipo kwa Biashara (P2B)
   • Ukuaji wa Idadi na Thamani:
     • Miamala ya P2B ilikua kwa kasi, idadi ikiongezeka kwa 71.41% hadi miamala milioni 1,350.84.
     • Thamani ya miamala hii iliongezeka kwa 68.68%, ikifikia TZS bilioni 18,250.33.
     • Ukuaji huu wa miamala ya P2B unaonyesha kuongezeka kwa wafanyabiashara wanaotumia malipo ya simu, jambo ambalo ni muhimu kwa urasimishaji wa uchumi na kuongeza ufanisi wa biashara.
5. Miamala ya Kutoka Mkoba wa Simu kwenda Benki (W2B) na Kutoka Benki kwenda Mkoba wa Simu (B2W)
   • Miamala ya W2B:
     • Idadi ya miamala ya W2B iliongezeka kwa 34.15%, ikifikia jumla ya miamala milioni 6.62.
     • Thamani ilikua kwa 25.21%, ikifikia TZS bilioni 2,714.74.
     • Miamala ya W2B inaonyesha mwelekeo wa kuweka akiba, ambapo watumiaji huhamisha fedha kutoka kwenye mikoba yao ya simu kwenda kwenye akaunti za benki, na hivyo kuashiria tabia ya kifedha inayoendelea kukomaa miongoni mwa watumiaji wa Malipo ya Simu.
   • Miamala ya B2W:
     • Idadi ya miamala ya B2W iliongezeka kwa kiasi kikubwa kwa 41.08%, na miamala milioni 59.10 ilirekodiwa.
     • Thamani ya miamala hii ilipanda kwa 45.99%, ikifikia TZS bilioni 7,963.13.
     • Ukuaji wa miamala ya B2W unaonyesha muingiliano wa malipo ya simu na sekta ya benki, na hivyo kuruhusu uhamisho usio na shida kati ya benki na mikoba ya simu, na kusaidia maendeleo ya mfumo wa kifedha.

Athari za Kiuchumi

Ukuaji wa malipo ya simu mwaka 2023 unaonyesha athari kubwa za huduma za kifedha za kidijitali kwenye uchumi wa Tanzania, kukuza ujumuishaji wa kifedha, kuimarisha shughuli za kiuchumi, na kusaidia malengo mapana ya maendeleo ya kiuchumi.

• Ujumuishaji wa Kifedha: Kuongezeka kwa usajili wa Malipo ya simu  na mtandao wa mawakala kumechangia sana katika ujumuishaji wa kifedha, na kuruhusu watu wengi zaidi, hususan katika maeneo ya vijijini, kupata huduma za kifedha.
• Shughuli za Kiuchumi: Kuongezeka kwa miamala ya P2B kunaonyesha biashara nyingi zaidi zinaingiza malipo ya simu kwenye shughuli zao, jambo ambalo ni muhimu kwa ukuaji wa uchumi, kwani linasaidia kurasimisha uchumi na kuongeza ufanisi wa biashara.
• Akiba na Uwekezaji: Ukuaji wa miamala ya W2B unaonyesha mwelekeo unaokua wa kuweka akiba, jambo ambalo ni muhimu kwa kukusanya mtaji na maendeleo ya kiuchumi ya muda mrefu.
• Nafasi ya Serikali: Juhudi za serikali za kudigitalisha malipo, kupunguza tozo za miamala, na kukuza mwingiliano zimesaidia sana kuongeza matumizi ya malipo ya simu. Hatua hizi zimeongeza ufanisi na kufanya huduma za kifedha kuwa nafuu zaidi, na hivyo kunufaisha uchumi kwa ujumla.