Maendeleo ya Kiuchumi ya Tanzania: Utulivu, Ukuaji, na Uangalifu wa Kifedha

Hali ya Kiuchumi ya Dunia

• Ukuaji na Mfumuko wa Bei: Ukuaji wa uchumi wa dunia umeimarika, ukichochewa na utendaji bora wa uchumi wa nchi zilizoendelea na zinazoendelea. Mfumuko wa bei unashuka lakini bado uko juu ya viwango vya kabla ya janga kutokana na kulegezwa kwa sera za ukali na kupungua kwa bei za nishati na chakula.

Utendaji wa Kiuchumi wa Ndani

Mfumuko wa Bei

• Mfumuko wa Bei wa Jumla: Ulibaki ndani ya lengo la asilimia 5, ukiwa asilimia 3.1 mnamo Mei 2024. Mfumuko wa bei wa msingi ulikuwa asilimia 3.6.
• Mfumuko wa Bei wa Chakula: Ulipungua hadi asilimia 1.6 kutoka asilimia 8.5 mwaka mmoja uliopita, ikionyesha upatikanaji wa chakula sokoni licha ya kuongezeka kwa gharama za usafirishaji.
• Nishati, Mafuta, na Huduma za Umma: Mfumuko wa bei uliongezeka hadi asilimia 9.8 mnamo Mei 2024 kutoka asilimia 9.3 mnamo Aprili 2024 kutokana na kuongezeka kwa bei za mkaa wa miti, kuni, na bei za pampu za ndani.

Pesa na Mikopo

• Ugavi wa Pesa: Ugavi mpana wa fedha (M3) uliongezeka kwa asilimia 12.2 mnamo Mei 2024, ukichochewa na mikopo kwa sekta binafsi.
• Mikopo kwa Sekta Binafsi: Ukuaji ulikuwa asilimia 16.5 mnamo Mei 2024, na sekta za kilimo, viwanda, na ujenzi zikionyesha ukuaji mkubwa zaidi.

Viwango vya Riba

• Viwango vya Mikopo: Kiwango cha jumla cha riba ya mikopo kilipungua hadi asilimia 15.23 mnamo Mei 2024 kutoka asilimia 15.42 mnamo Aprili 2024. Kiwango cha riba kilichokubaliwa kilipungua hadi asilimia 12.68 kutoka asilimia 13.95.
• Viwango vya Amana: Kiwango cha jumla cha riba ya amana kiliongezeka hadi asilimia 8.05 kutoka asilimia 7.44, ikionyesha kupungua kwa tofauti ya riba.

Masoko ya Fedha

• Hati za Serikali: Mnada wa hati za hazina na dhamana za serikali ulishinda, na wastani wa mavuno ya hati za hazina ukipungua hadi asilimia 7.86 kutoka asilimia 10.33. Mavuno ya dhamana za miaka 15 yaliongezeka hadi asilimia 15.16 kutoka asilimia 13.66 mnamo Februari 2024.
• Soko la Fedha Kati ya Mabenki: Thamani ya jumla ya miamala mnamo Mei 2024 ilikuwa TZS bilioni 1,581.2, na kiwango cha riba cha IBCM kiliongezeka hadi asilimia 7.34 kutoka asilimia 7.02.
• Soko la Kubadilisha Fedha za Kigeni Kati ya Mabenki: Iliimarika kwa dola za Kimarekani milioni 10.3 zilizofanyiwa biashara mnamo Mei 2024 ikilinganishwa na dola za Kimarekani milioni 2.3 mnamo Aprili 2024. Shilingi ilipungua thamani kwa asilimia 11.6 kwa mwaka.

Shughuli za Bajeti ya Serikali

• Mapato na Matumizi: Mapato ya ndani kwa Aprili 2024 yalikuwa TZS bilioni 2,119, sawa na asilimia 94.1 ya lengo. Matumizi ya serikali yalikuwa TZS bilioni 2,480.4, yakilenga matumizi ya kipaumbele na TZS bilioni 1,882.8 kwa matumizi ya kawaida na TZS bilioni 597.5 kwa matumizi ya maendeleo.

Maendeleo ya Deni

• Deni la Taifa: Jumla ya deni ilikuwa dola za Kimarekani milioni 43,119.8 mwishoni mwa Mei 2024, na deni la nje likiwa asilimia 72.4. Deni la nje lilikua kwa asilimia 1 mwezi kwa mwezi hadi dola za Kimarekani milioni 31,212.4.

Utendaji wa Kiuchumi Zanzibar

• Mfumuko wa Bei: Ulibaki ndani ya malengo.
• Shughuli za Bajeti ya Serikali: Zililenga kudumisha utulivu wa kifedha.
• Utendaji wa Sekta ya Nje: Mwelekeo mzuri uliendelea katika biashara na utalii.

Viashiria hivi vikuu vya kiuchumi vinaonyesha hali ya sasa ya kiuchumi na mwelekeo wa Tanzania, kuonyesha mazingira thabiti ya mfumuko wa bei, ukuaji wa ugavi wa fedha, kuimarika kwa shughuli za soko la fedha, na viwango vya deni vinavyoweza kudhibitiwa. Shughuli za bajeti ya serikali zinalenga ukusanyaji wa mapato na udhibiti wa matumizi, zikiwa na msisitizo kwenye miradi ya maendeleo na utulivu wa kifedha.

Viashiria muhimu vya kiuchumi vinapendekeza mambo kadhaa kuhusu maendeleo ya kiuchumi ya Tanzania:

Viashiria vinaonyesha mwelekeo mzuri kwa ujumla wa maendeleo ya kiuchumi ya Tanzania, ukijulikana na mfumuko wa bei thabiti, ukuaji wa ugavi wa fedha na mikopo, usimamizi mzuri wa kifedha, na hali ya deni inayoweza kudhibitiwa. Msimamo kwenye kilimo, maendeleo ya miundombinu, na utulivu wa soko la fedha unalingana na malengo ya ukuaji wa kiuchumi endelevu. Kuendelea kuzingatia maeneo haya, pamoja na hatua za kuboresha mazingira ya biashara na hali ya uwekezaji, kutakuwa muhimu kwa kudumisha na kuharakisha mwelekeo huu wa ukuaji.

Mazingira Thabiti ya Mfumuko wa Bei

• Mfumuko wa Bei wa Chini: Kiwango cha mfumuko wa bei wa jumla kimehifadhiwa ndani ya lengo la nchi la asilimia 5, kikiwa asilimia 3.1 mnamo Mei 2024. Utulivu huu unaonyesha sera bora za kifedha na za kimonetari, kuhakikisha utulivu wa bei na kulinda nguvu ya ununuzi ya watumiaji.
• Udhibiti wa Bei za Chakula: Kupungua kwa kiasi kikubwa kwa mfumuko wa bei wa chakula kutoka asilimia 8.5 hadi asilimia 1.6 kwa mwaka kunaonyesha upatikanaji wa kutosha wa chakula, ikionyesha maboresho katika uzalishaji wa kilimo na usambazaji.

Ukuaji Chanya wa Pesa na Mikopo

• Ukuaji wa Ugavi wa Pesa: Ukuaji wa asilimia 12.2 wa ugavi mpana wa fedha (M3) unaashiria mahitaji mazuri ya pesa yanayochochewa na shughuli za kiuchumi. Ukuaji huu ni muhimu kwa kuunga mkono shughuli za biashara na uwekezaji.
• Upanuzi wa Mikopo kwa Sekta Binafsi: Ukuaji wa asilimia 16.5 wa mikopo kwa sekta binafsi, hasa katika kilimo, viwanda, na ujenzi, unaonyesha imani katika sekta hizi na uwezo wao wa kuchochea ukuaji wa kiuchumi. Msimamo kwenye kilimo ni muhimu kwa uchumi wa kilimo kama Tanzania.

Kuimarika kwa Hali ya Masoko ya Fedha

• Hati za Serikali: Kujaa kwa mnada wa hati za hazina na dhamana za serikali kunaonyesha imani kubwa ya wawekezaji katika hati za serikali, ikitoa serikali fedha muhimu kwa ajili ya miradi ya maendeleo.
• Utulivu wa Soko la Kati ya Mabenki: Miamala ya soko la fedha kati ya mabenki inayofanyika kwa nguvu na kiwango cha riba cha soko la fedha kati ya mabenki kinachoimarika kinaonyesha utulivu wa ukwasi katika sekta ya benki, ikiunda mazingira ya kifedha yanayoaminika kwa biashara.

Shughuli za Bajeti ya Serikali na Usimamizi wa Kifedha

• Ukusanyaji wa Mapato: Uwezo wa serikali kukusanya asilimia 94.1 ya lengo lake la mapato unaonyesha sera nzuri za kodi na hatua za kiutawala. Mapato haya ni muhimu kwa ufadhili wa huduma za umma na miundombinu.
• Udhibiti wa Matumizi: Matumizi ya serikali yaliyopangwa vizuri, yakilenga matumizi ya kipaumbele, yanaonyesha usimamizi mzuri wa kifedha. Ugawaji wa fedha nyingi kwa matumizi ya maendeleo unaonyesha kujitolea kwa ukuaji wa kiuchumi wa muda mrefu.

Viwango vya Deni Vinavyoweza Kudhibitiwa

• Hali ya Deni Inayoweza Kudhibitiwa: Jumla ya deni la taifa, ikiwa na ongezeko dogo, na deni la nje linalosimamiwa kwa ufanisi, inapendekeza kuwa Tanzania inahifadhi deni katika viwango vinavyoweza kudhibitiwa. Usimamizi mzuri wa deni ni muhimu kwa kuepuka migogoro ya kifedha na kuhakikisha utulivu wa kiuchumi.

Maendeleo ya Kisekta

• Sekta ya Kilimo: Msimamo kwenye kilimo kupitia mikopo iliyoongezeka na usambazaji bora wa chakula ni muhimu kwa uchumi ambapo sehemu kubwa ya idadi ya watu inategemea kilimo kwa maisha.
• Utalii na Biashara: Mapato yaliyoimarika kutoka kwa utalii na mauzo ya nje ya kilimo yanachangia vyema kwenye utendaji wa sekta ya nje, kuunga mkono akiba za fedha za kigeni na utulivu wa kiuchumi.